Soms merk je tijdens een gesprek dat je getuige bent van iets dat groter is dan het onderwerp zelf. Dat had ik toen ik sprak met Philippe Terheggen, voorzitter van de burgercoöperatie Land van Ons. Wat begon als een gesprek over natuur en landbouw, ontvouwde zich tot een dieper verhaal over eigenaarschap, verantwoordelijkheid en de manier waarop mensen samen verandering mogelijk maken. Het raakte precies aan een thema dat ik in bijna elk verander- en transformatietraject tegenkom: hoe vergroot je eigenaarschap op een manier die niet alleen bijdraagt, maar daadwerkelijk beweegt?
Land van Ons is in zes jaar tijd uitgegroeid tot een beweging van duizenden mensen die stuk voor stuk niet alleen betrokken zijn, maar mede-eigenaar van de missie. Dat maakt hun verhaal niet alleen interessant, maar ook voorbeeldig voor elke organisatie die zich afvraagt hoe verandering werkelijk van de grond komt.
Wanneer landschapspijn omslaat in handelen
De oorsprong van Land van Ons is verrassend eenvoudig: twee mensen die naar het Nederlandse landschap keken en zagen dat het leven eruit wegvloeide. Minder vogels, minder bloemen, minder variatie. Philippe omschreef het als “landschapspijn”, een woord dat je bijna voelt als je het hoort.
Waar de één zou verzuchten dat het jammer is, besloten zij iets anders te doen: handelen. Niet wachten op de overheid, niet wijzen naar beleid, maar zelf een stuk landbouwgrond kopen en omvormen naar een levende, biodiverse plek. Het was het begin van een burgerbeweging die niet vroeg wie verantwoordelijk was, maar zélf verantwoordelijkheid nam.
Je kunt klagen, maar je kunt ook zeggen: we doen het zelf.
Die keuze – klein, praktisch en moedig – bleek het begin van een nieuwe manier van omgaan met land, natuur en elkaar. Het is het moment waarop eigenaarschap geen concept meer is, maar een daad. Niet symbolisch, maar concreet: grond kopen, beheren en veranderen.
“De overheid doet niet alles – en burgers kunnen soms net iets anders doen.”
Gedeeld eigenaarschap dat verantwoordelijkheid activeert
Wie lid wordt van Land van Ons koopt niet een symbolisch certificaat, maar wordt daadwerkelijk mede-eigenaar van de coöperatie en daarmee van alle grond die in gezamenlijk bezit is. Niet van één specifiek perceel, maar van het geheel.
Philippe zei het prachtig:
Een lid is mede-eigenaar van alles wat we hebben. Dat geeft mensen het gevoel dat het echt van hen is.
Als mensen iets mede-bezitten, verandert hun houding. Ze worden geen buitenstaander die meekijkt, maar iemand die zich verhoudt tot een collectief waarvan ze zelf deel uitmaken. Dat geeft een vorm van verantwoordelijkheid die veel dieper gaat dan betrokkenheid alleen. Het raakt aan wat ik vaak zie in organisaties: betrokkenheid is relatief passief, maar eigenaarschap is actief. Het zet iets in beweging in mensen, iets dat maakt dat ze handelen, bijdragen en meedenken alsof het hun eigen project is — omdat dat zo is.
Ook de manier waarop Land van Ons omgaat met rendement zegt veel over de aard van dit eigenaarschap. Het is geen financieel rendement maar een ecologisch rendement dat telt. Philippe noemde het “rendement in wormen, vlinders, vogels en planten”. Het type rendement dat je niet uitdrukt in euro’s, maar in bodemleven en biodiversiteit. Dat maakt mede-eigenaarschap geen transactie, maar een bijdrage aan een groter verhaal.
Vrijwilligers die handelen vanuit betekenis
Wat me bijzonder trof, is hoe de organisatie draait op een groot netwerk van vrijwilligers zonder traditionele hiërarchie. Geen managers, geen micromanagement, geen controlemechanismen. En toch functioneert het geheel als een goed geoliede machine.
Philippe schetste het beeld van een organisatie waarin mensen zichzelf aanmelden, hun eigen rol kiezen en hun verantwoordelijkheid serieus nemen. Niet omdat iemand hen dat opdraagt, maar omdat het logisch voelt. Een vrijwilliger die op vakantie gaat, vraagt geen toestemming; die regelt simpelweg dat het werk doorgaat.
Mensen nemen zelf verantwoordelijkheid. Dat hoef je niet te vragen.
Dat kan alleen in een cultuur waarin autonomie en duidelijkheid hand in hand gaan. Mensen weten waar ze aan bijdragen en waarom het ertoe doet. De missie is helder, de kaders bestaan, maar binnen die kaders is er vrijheid om te handelen. Het is precies het spanningsveld dat ik zo vaak zie in organisaties: te veel kaders verstikken, te weinig kaders verwarren. Land van Ons vond een vorm waarin duidelijkheid richting geeft en vrijheid eigenaarschap activeert.
“Als je de missie deelt, hoef je niet te vragen of iemand zijn werk doet. Mensen doen het gewoon.”
Een andere manier van kijken: niet tegen de boer, maar tegen het systeem
Een van de meest verhelderende stukken uit het gesprek ging over de relatie tussen landbouw en natuur. Waar in het publieke debat vaak wordt gesproken over “de boer” als onderdeel van het probleem, kiest Land van Ons een andere blik. Een blik die verbindt in plaats van verwijdert.
Philippe zei:
We zijn niet tegen de gangbare boer.We zijn tegen het systeem waar die boer in gevangen zit.
Deze manier van kijken is essentieel in elke vorm van verandering. Wanneer je de persoon loskoppelt van het systeem, ontstaat er ruimte voor dialoog, nieuwsgierigheid en samenwerking. Een gangbare boer die met belangstelling kijkt naar wat Land van Ons doet, is geen tegenstander maar een buurman. Een deel van hetzelfde landschap. Een deel van dezelfde toekomst.
Verandering ontstaat niet door schuld, maar door perspectief. Door te erkennen dat systemen mensen vormen — en dat die systemen soms moeten kantelen voordat mensen kunnen meebewegen.
“De persoon en het systeem zijn twee totaal verschillende dingen.”
Waarom eigenaarschap vergroten verandering versnelt
Het moment waarop Philippe vertelde over de groei van de beweging, maakte iets in mij los. Niet omdat het om aantallen ging, maar om het effect dat groei heeft op verandering. Elke nieuwe hectare grond, elk nieuw perceel en ieder stuk landbouw dat wordt omgevormd, versterkt niet alleen het landschap, maar ook het netwerk van mensen dat zich ermee verbonden voelt.
Philippe verwoordde het simpel maar treffend:
Hoe harder we groeien, hoe groener en gezonder Nederland wordt.
Het is een treffende samenvatting van het mechanisme achter coöperatief eigenaarschap. Wie eigenaarschap vergroot, vergroot niet alleen het aantal mensen dat meedoet, maar ook de kracht van het geheel. Het is een vliegwiel: meer eigenaren leiden tot meer grond, meer grond leidt tot meer leefgebied voor natuur, en dat leidt weer tot meer mensen die willen bijdragen.
Verandering wordt zo geen doel meer, maar een onvermijdelijke consequentie van gedeelde verantwoordelijkheid.
“Je ziet het verschil – en het verschil trekt weer mensen aan.”
Wat organisaties hiervan kunnen leren
Wat mij het meest is bijgebleven, is hoe natuurlijk eigenaarschap ontstaat wanneer mensen voelen dat ze ertoe doen. Bij Land van Ons is dat zichtbaar in alles: in de manier waarop vrijwilligers hun rol oppakken, in hoe boeren worden benaderd, in hoe leden over hun aandeel praten. Het is geen abstract idee, maar een dagelijkse praktijk.
In organisaties wordt vaak gezocht naar manieren om eigenaarschap te vergroten via processen, structuren of interventies. Maar wat dit gesprek mij opnieuw liet zien, is dat eigenaarschap vooral ontstaat wanneer mensen zich verbonden voelen met wat ze doen. Wanneer de missie helder is, de kaders duidelijk zijn en de ruimte er is om te handelen.
Het is geen kwestie van macht geven of verantwoordelijkheid delegeren. Het is het cultiveren van een omgeving waarin mensen vanzelf verantwoordelijkheid nemen omdat ze voelen dat het ertoe doet.
De toekomst van een beweging die eigenaarschap ademt
Wanneer Philippe vertelt over hun ambitie om te groeien, valt op dat die ambitie niet gedreven wordt door organisatiegedrag, maar door liefde voor het land. Niet groter worden om het groter worden, maar omdat elke extra hectare een stukje toekomst terugbrengt. Elke nieuwe vrijwilliger, elk nieuw lid, elke boer die nieuwsgierig meekijkt of mee-investeert, vergroot de kracht van het collectief.
Hij benoemde het zo mooi:
Iedere Nederlander zou op fietsafstand een perceel van Land van Ons moeten hebben.
Het is een visie die laat zien hoe eigenaarschap niet alleen een organisatorisch principe is, maar een sociaal fundament. Een manier om mensen opnieuw met elkaar en met hun omgeving te verbinden.
Reflectie op eigenaarschap vergroten
In het gesprek met Philippe werd voor mij opnieuw helder dat eigenaarschap vergroten een van de krachtigste motoren is voor echte verandering. Niet omdat het mooi klinkt, maar omdat het mensen uitnodigt om te handelen vanuit betrokkenheid, verantwoordelijkheid en betekenis.
Land van Ons laat zien dat verandering niet voortkomt uit druk, maar uit verbinding. Niet uit naleving, maar uit verlangen. En dat eigenaarschap geen last is, maar een vorm van vrijheid: de vrijheid om te bijdragen, om te bouwen en om samen iets neer te zetten dat groter is dan wijzelf.
Misschien is dat precies wat organisaties, teams en leiders vandaag nodig hebben: niet meer controle, maar meer coöperatie. Niet meer stuurkracht, maar meer draagkracht. En vooral: meer mensen die durven zeggen – en voelen – dat het ook van hén is.
Verder lezen
– Bekijk hier het gehele podcast interview met Philippe Terheggen.
– De Strategie van de Kreeft gaat dieper in op het organiseren van innovatie binnen je organisatie. De opvolger Hoe word ik een kreeft? legt de focus hoe je het veranderproces met je team het beste kunt invullen.
Op zoek naar meer inspiratie over eigenaarschap vergroten?
Wil je hier meer over horen of met jouw team werken aan het vergroten van eigenaarschap?
👉 Bekijk mijn keynotes verandermanagement of workshops omgaan met verandering.
Ook interessant:
